grammaticus, a, um, adj., = γραμματικός, of or belonging to grammar, grammatical: ars, Auct. Her. 4, 12, 17; Quint. 1, 5, 54: possis illud grammaticum, hoc rhetoricum magis dicere, id. 9, 3, 2: grammaticas ambire tribus et pulpita, the tribes of the grammarians, Hor. Ep. 1, 19, 40: cum eundem (Tuditanum) de rebus grammaticis scripsisse constet, Varr. L. L. 6, § 36 Mull.

— Subst. grammaticus, i, m., a grammarian in the more extended sense of the word, a philologist: appellatio grammaticorum Graeca consuetudine invaluit: sed initio litterati vocabantur. Cornelius quoque Nepos litteratos vulgo appellari ait eos, qui aliquid diligenter et acute scienterque possint aut dicere aut scribere: ceterum proprie sic appellandos poetarum interpretes, qui a Graecis γραμματικοι nominentur ... Veteres grammatici et rhetoricam docebant, etc., Suet. Gramm. 4: ut si grammaticum se professus quispiam barbare loquatur, Cic. Tusc. 2, 4, 12; cf.: grammatici custodes Latini sermonis, Sen. Ep. 95 med.: grammatici poetarum explanatores sunt, Cic. Div. 1, 51, 116; id. Att. 7, 3, 10: hanc ὑπαλλαγὴν rhetores, μετωνυμίαν grammatici vocant, id. Or. 27, 93; Quint. 10, 1, 53; 1, 8, 21; cf. in the foll. the passage Quint. 2, 1, 4, and Cic. de Or. 1, 42, 187: (Ateius) inter grammaticos rhetor, inter rhetores grammaticus, Suet. Gramm. 10.

—Prov.: grammatici certant, doctors disagree, Hor. A. P. 78.

— grammatica, ae, and gram-matice, ēs (the first form in Cicero and Suet., the latter in Quint.), f., = γραμματική, grammar in the wider sense of the term, philology: quamquam ea verba, quibus instituto veterum utimur pro Latinis, ut ipsa philosophia, ut rhetorica, dialectica, grammatica, geometria, musica, quamquam Latine ea dici poterant, tamen, quoniam usu percepta sunt, nostra ducamus, Cic. Fin. 3, 2, 5; id. de Or. 1, 42, 187; cf.: et grammatice (quam in Latinum transferentes litteraturam vocaverunt) fines suos norit, praesertim tantum ab hac appellationis suae paupertate, intra quam primi illi constitere, provecta: nam tenuis a fonte, assumptis poetarum historicorumque viribus, pleno jam satis alveo fluit, cum praeter rationem recte loquendi non parum alioqui copiosam prope omnium maximarum artium scientiam amplexa sit, Quint. 2, 1, 4; cf. id. 2, 14, 3: grammatica, Suet. Gramm. 1; 2; 3; 6; 8; 24 et saep.: grammatice, Quint. 1, 4, 2 sq.; 1, 5, 1; 1, 8, 12; 1, 10, 17 et saep.

— grammatica, ōrum, n., grammar, philology: in grammaticis poetarum pertractatio, historiarum cognitio, verborum interpretatio, pronuntiandi quidam sonus, Cic. de Or. 1, 42, 187.

—Adv.: gramma-tice, according to the rules of grammar, grammatically: mihi non invenuste dici videtur, aliud esse Latine, aliud grammatice loqui, Quint. 1, 6, 27.