dūrus adj. with comp. and sup, hard (to the touch): silex, V.: ferrum, H.: bipennes, H.: cutis, O.: corpus, impenetrable, O.: dumeta, i. e. rough, O.: gallina, tough, H.
—As subst n.: nil extra est in nuce duri, no shell, H.
—Hard, harsh, of a taste: sapor Bacchi, V.
— Of a sound, C.
— Fig., rough, rude, uncultivated: oratione et moribus: poeta durissimus: durior ad haec studia: virtus, Ta.: gens duro robore nata, V.: componere versūs, H.
— Hardy, vigorous, rough: Spartiatae: in armis genus, L.: vindemiator, H.: ilia messorum, H.: iuvenci, O.
— Harsh, rough, stern, unyielding, unfeeling, pitiless, insensible, obstinate: pater, T.: se durum agrestemque praebere: durior Diogenes: iudex durior: duri hominis vel potius vix hominis videtur: nos dura aetas, H.: ōs, shameless, impudent, T.: ore durissimo esse: ferrum, cruel, V.: aures, V.: flectere (me) Mollibus Iam durum imperiis, H.
—Of things, hard, severe, toilsome, oppressive, distressing, burdensome, adverse: provincia, T.: fortuna: hiemps: venatus, O.: durissimo tempore anni, inclement, Cs.: valetudo, H.: dolores, V.: iter, V.: proelia, V.: Durum: sed levius fit patientiā, etc., H.: hi, si quid erat durius, concurrebant, a difficulty, Cs.: si nihil esset durius, Cs.
—Plur n. as subst, hardships, difficulties: Siccis omnia dura deus proposuit, H.: multa, V.: ego dura tuli, O.