gemitus, ūs (archaic gen. sing. gemiti, Plaut. Aul. 4, 9, 11), m. gemo, a sighing, a sigh, a groan, a lamentation, complaint (syn.: planctus, plangor, lamentatio, questus). Lit.: quantum luctum quantumque gemitum, quid lacrimarum quantumque fletum factum audivi, Cato ap. Gell. 10, 3, 17; cf.: ut urbe tota fletus gemitusque fieret, Cic. Rosc. Am. 9, 24; id. Sest. 31, 68: gemitum trahens, Enn. ap. Non. p. 515, 26 (Trag. v. 102 Vahl.): clamor, sonus, gemitus, Quint. 7, 2, 46: gemitus in dolore ... gemitus elamentabilis, Cic. Tusc. 2, 24, 57: lacrimabilis, Verg. A. 3, 39: ingentem tollere, id. ib. 11, 37; cf.: ingentem dare pectore ab imo, id. ib. 1, 485: gemitus toto foro, Cic. Phil. 2, 34, 85: continuus, Quint. 11, 1, 34: sine gemitu, id. 2, 20, 10: gemitu, Verg. A. 2, 73.

—Plur. (mostly poet.): gemitus, screatus, tussis, risus abstine, Ter. Heaut. 2, 3, 132: quantos et virorum et mulierum gemitus esse factos (audivi)? Cic. Clu. 68, 192; id. Har. Resp. 18, 39: gemitus edere, Lucr. 4, 1015; cf.: extremosque ciet gemitus, Verg. G. 3, 517: gemitus, id. A. 2, 288; 4, 409; 6, 873; Ov. M. 2, 621: excitare, Liv. 9, 7, 4: ad gemitus vulnerum, id. 22, 5, 4; Gell. 1, 26, 7; Vulg. Judic. 2, 18; Psa. 30, 10 al.

— Poet. transf. Pain, sorrow, Verg. A. 2, 413; cf. Lucr. 5, 1196.

— Of inanimate things, a deep or hoarse sound: insonuere cavae gemitumque dedere cavernae, Verg. A. 2, 53: dat tellus gemitum, id. ib. 9, 709: dat gemitum moles, Sil. 3, 643: et gemitum ingentem pelagi pulsataque saxa Audimus, Verg. A. 3, 555.

—In plur.: plaga facit gemitus, Ov. M. 12, 487.